જેમ ધરતી
વરસતા વરસાદમાં વહાવી દે
એકઠો થયેલો ગંદવાડ
એમ ઊટકું છું વાસણ
વરસાદની જેમ ભીતરથી વરસતા વરસતા.
વાસણનો ખડકલો જોઈ
ઊટકવા કમર કસી
ત્યાં જ
એના પર લાગેલી મેશ
જામી ગયેલો એંઠવાડ
અને ઘર કરી ગયેલી ચીકાશ જોઈ
બે ઘડી શરીર પર રાખ ચોળવાની ઈચ્છા થઈ આવી,
સહસા ભાન થયું
કે
આપણે તો વાસણની જેમ જ
જીવનભર ઊટક્યા કરી છે ઈચ્છાઓ
તો આ વાસણની શું વિસાત છે?
વાસણને ગમે તેટલાં ઊટકો
ગમે તેટલી વાર ઊટકો
ઊટકી ઊટકીને ફરી ફરી ઊટકો …
એનાં કદ આકાર એવાં ને એવાં અદલોઅદલ,
આગ-પાણી અને રાખનો
ત્રિવેણી અનુબંધ
જીવનભર એવો ને એવો જ અકબંધ !
પણ ધ્યાન રાખજે દોસ્ત,
તારાં હાથમાં કાચનું વાસણ છે.
જો કે
વાસણ ઊટકવાં
એ રમત વાત નથી
એમાં સાફ થવાની સાથે સાથે
એક ચમક પણ આવવી જોઈએ
જેવી આવતી હોય છે
કામવાળી જમનાની આંખમાં
પોતાનાં નિશાળે જતાં બાળકને જોઈને.
દરેક વાસણ પોતાનું કામ કરવામાં માહેર હોય છે
અને આ મહારત એના ઘડામણમાં હોય છે,
પિત્તળનો ચમકતો ઘડો
રાજાની જેમ બેઠો હોય છે રસોડામાં
પણ મેં ક્યારે ય ચમચા-ચમચીઓને
એનો જયજયકાર નથી સાંભળ્યાં.
હાથથી ઊટકતો ઊટકતો વાસણ
ભટકતો ભટકતો પહોંચું મોહન્જો દડો
ને મારે હાથ લાગું હું અવશેષ બની
એક માટીનું વાસણ,
ક્યારેક વાસણ ખખડવાથી
ખલેલ પડતી હતી કવિતામાં
અને ખૂબ ચિડાતો હતો
વાસણ ખડખડાવતી સ્ત્રી ઉપર
જે હકીકતમાં
મારાં જૂનાં કપડાંનાં બદલે
આપવા આવતી હતી
નવાં વાસણ જેવી કવિતા !
એક વાસણનો ખખડાટે ય
ઝીલતો નથી ભાષામાં
લાભશંકર ખરું કહેતા’તા’
કવિવર નથી રે થયો તું
શીદને ફરે ગુમાનમાં.
ક્યાં ગયું બધું?
અંદરનો એંઠવાડ
દાળશાકના ડાઘાડૂઘી
સાબુની સફેદ છારી,
ટોપલામાં રહ્યે રહ્યે
કિલકારી મારે છે વાસણ
એ જોઈને થાય છે
લાવને માથે ટોપલો મૂકીને
જમના પાર કરી મૂકી આવું ગોકુળમાં
મથુરાનું આ મહાનગર
હવે જીવવાલાયક નથી રહ્યું.
વાસણને ખૂણેખાંચરેથી
અંદરબહારથી
ધીરજપૂર્વક ઊટકવાં પડે છે સાહેબ,
આજે મારી ઊટકેલી થાળીમાં
મેં મારું હસતું પ્રતિબિંબ જોયું
અને થયું
મારે એ કવિતા લખવાની હજુ બાકી જ છે
ચીવટપૂર્વક ઊટકેલા વાસણ જેવી.
વાસણ ઊટકતાં ઊટકતાં
આજે આંખ ઉઘડી ગઈ
અને પછી ખબર નહીં કેમ
નળમાંથી વહેતાં પાણીનો અવાજ
વહેવા લાગ્યો મારી આંખ પાછળ,
બાપુજી ખૂબ ભાવપૂર્વક
ભૂમિ પર જળનું આવરણ કરી
દેવનું સ્થાપન કરતા,
આજે કંઈક એવા જ ભાવથી
મેં પ્લેટફોર્મ પર મુક્યો વાસણનો ટોપલો,
જગદંબાને મેં જોઈ નથી
પણ એ આમ જ મૂકતી હશે પૃથ્વી
જેમ જમના મૂકે છે
મારાં ઘરમાં ઊટકેલાં વાસણનો ટોપલો
ને સાડલાથી હાથ લૂછી
ઝાંઝરના છમછમ અવાજ સાથે
ચાલી જાય છે ઘરની બહાર.
સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” − ડિજિટલ આવૃત્તિ; 18 ઍપ્રિલ 2020
