આપણે એ સમજવાની જરૂર છે કે કોઇપણ ભારતીય મૂળવાળી વ્યક્તિ વિદેશમાં ટોચ પર પહોંચે ત્યારે તેની આખી સફર જાણીને ખુશ થવું અને ‘એ તો આપણાવાળા છે’ એમ કહી હરખપદુડા થઇને ફુલાઇ જવું એમાં બહુ ફેર છે.
કમલા હેરીસ. આ નામ તમે છેલ્લા થોડા દિવસોમાં ઘણી વાર સાંભળ્યું હશે અને યુ.એસ.એ.માં થનારી ચૂંટણીમાં આ નામ આવવાથી ભારતીયો જે પણ ખૂણે છે બહુ જ ઉત્સાહમાં આવી ગયા છે. યુ.એસ.એ.ના રાજકારણમાં કમલા હેરીસ હોવું એટલે શું એ સમજવાનો પ્રયત્ન કરવો રહ્યો. આમ તો કમલા હેરીસ માટે ભૂતકાળમાં ય અનેક વાર એ જ રીતે સંબોધનો થયા છે જેમાં તેમને ‘ફર્સ્ટ વુમન ઑફ કલર’નું ટૅગ મળ્યું હોય. જે વ્હાઇટ નથી, અમેરિકન નથી પણ છતાં ય આ પોસ્ટ પર પહોંચ્યા છે વગેરે. જ્યારે 1963માં માર્ટીન લ્યુથર કિંગ જે અમેરિકન સિવિલ રાઇટ્સ ચળવળના સૂકાની હતા તેમણે પોતાના એ જાહેર વક્તવ્યમાં એમ કહ્યું કે, “મારું સપનું છે કે મારા ચાર નાના સંતાનો એક એવા રાષ્ટ્રમાં જીવશે જ્યાં તેમની લાયકાત ત્વચાના રંગથી નહીં પણ તેમના ચારિત્ર્યમાં શું છે તેને આધારે નક્કી થશે.” જો બાઇડને કમલા હેરીસની પસંદગી પોતાના રનિંગ મેટ તરીકે કરી, એટલે જો બાઇડન પ્રેસિડન્ટ બનશે તો કમલા હેરીસ વાઇસ પ્રેસિડન્ટ નિમાશે.
આજે અમેરિકામાં જે સંજોગો છે તેમાં તમારી ઓળખ, તમારું મૂળ પહેલાં કરતાં વધારે અગત્યનાં બન્યાં છે. જે પણ વ્હાઇટ નથી, તથા પુરુષ નથી તે આપમેળે જ વિક્ટિમનાં લિસ્ટમાં આવી જાય છે. આ જોતાં તો સ્ત્રીઓ, બ્લેક્સ, લાટિનો, નેટિવ અમેરિકન અને એલ.જી.બી.ટી.ક્યુ. પ્લસ કોમ્યુનિટીનું દાયાકાઓથી વ્હાઇટ મેન – શ્વેત વર્ણી પુરુષો સતત દમન કર્યું છે, અને એ પણ ખાસ કરીને સત્તા પર હોય તેવા પુરુષોએ પછી તે પદ સરકારી હોય કે ખાનગી.
કમલા હેરીસનાં માતા ભારતીય છે અને પિતા જમૈકન છે, તે એક મહિલા છે તથા ‘પર્સન ઑફ કલર’, તેમની નસલ શુદ્ધ – અમેરિકન ધોળી પ્રજાની નથી. કમલા હેરીસને અગત્યની પદવીઓ પર કામ કર્યું છે અને કેલિફોર્નિયના એટર્ની જનરલ, ચિફ લૉ એન્ફોર્સમેન્ટ ઑફિસરની પદવી બે વાર સંભાળ્યા બાદ તે ત્રીજી વાર રાજ્યની ચૂંટણીમાં જીતીને કેલિફોર્નિયાનાં સેનેટર તરીકે કૅપિટલ હિલ પહોંચ્યાં. કમલા હેરીસે ઓબામાને રસ્તે રાજકીય સફળતાની કડીઓ શોધી અને તેમાં તે સફળ પણ રહ્યાં. બાઇડનની કામગીરીની ટીકા પણ તેણે બિંધાસ્ત કરી છે. કમલા હેરીસનાં માતા-પિતા બર્કલી અને સ્ટેનફર્ડનાં એકડેમિશ્યન્સ છે અને તે એક સાધન સંપન્ન પરિવારનું સંતાન છે, તેમને માટે વ્હાઇટ પ્રિવિલેજ્ડની સ્કૂલ્સમાં ભણવા જવાનું ય જરૂરી નહોતું. હેરીસનાં વિરોધીઓ તેને તકવાદી ગણાવી ચૂક્યા છે અને બીજી નોન વ્હાઇટ મહિલા તુલસી ગબ્બાર્ડે હેરીસની કામગીરી પર સવાલો પણ ઉઠાવ્યા કે તેણે નાના ગુનાઓમાં બ્લેક અને બ્રાઉન લોકોને છોડ્યા નહીં. હેરીસને લોકોએ પોલ્સમાં નીચે ધકેલ્યાં. આ તરફ બાઇડને એક કેલ્ક્યુલેટેડ રિસ્ક લીધું, જેમાં તેણે પોતે વાઇસ પ્રેસિડન્ટ તરીકે મહિલાની પસંદગી કરશે તેવું કહ્યું અને બાઇડન માટે આઇડેન્ટિટી પૉલિટીક્સ અગત્યનું ટૂલ બન્યું. કમલા હેરીસ પહેલાં પણ ઇમિગ્રન્ટ્સના બચાવમાં બોલી ચૂક્યાં છે અને ભારત માટે હેરીસનું નોમિનેશન પણ અગત્યનું છે. કમલા હેરીસ એ યુ.એસ.એ.ના પ્રબળ બનેલા આઇડેન્ટિટી પૉલિટીક્સમાં ત્યાં રહેતા ભારતીયો, બ્લેક વિમન અને મહિલા અધિકારો માટે સામાન્યતઃ અવાજ ઉઠાવનારા દરેક પાસા માટે ચાવી રૂપ છે.
હવે રહી વાત કમલા હેરીસનાં મૂળિયાં ભારતીય હોવાથી આપણે ત્યાં ઓચ્છવનો માહોલ ખડો થઇ જવાની વાત. વાંધો નહીં, આ મામલે ખુશ થઇ જ શકાય કે તેમનાં માતા મૂળ ચેન્નઇનાં છે. 19મે વર્ષે અમેરિકા ભણવા ગયાં હતાં અને ત્યાં જે તે પોતાના ભાવિ પતિને મળ્યા. કમલા હેરીસની વાતોમાં તેમની માતા, તેમનાં ભારતીય રૂટ્સ અને તેમની મમ્મીએ જમૈકન પુરુષ સાથે લગ્ન કરવાનું લીધેલું ડિસિઝન સાંભળવા મળ્યું જ છે. હેરીસે 2019માં જે મેમોઇર લખ્યું છે તેમાં તેણે ભીંડાના શાકની ય વાત કરી છે અને પ્રેસિડન્ટ કેમ્પેઇન પૂરું થયું ત્યારે તેણે મિંડિ કેલિંગ નામની મિક્સ રેસ ધરાવતી જાણીતી અભિનેત્રી સાથે મસાલા ઢોસા બનાવ્યાં. પણ આપણે અહીં રહેતા લોકોએ આટલા બધા ઉત્સાહિત થવાની જરૂર છે ખરી? હા ભારતીયો જે ત્યાં વસે છે, ભારતીય જે ત્યાં જવા માગે છે, ભારતીય મહિલાઓ જે તેમના પતિનું ત્યાં પોસ્ટિંગ થવાથી ત્યાં છે પણ કામ નથી કરી શકતી કારણ કે પરમિશન નથી તેમને કમલા હેરીસને લઇને હરખ કરવાનો અધિકાર છે જ. પણ આપણે બધા અહીંયા માસ્ક પહેરવામાં કચકચ કરનારાઓ, પાનને ગલ્લે ઊભા રહીને દુનિયા બદલવાની વાતો કરનારાઓ જ્યારે કમલા હેરીસ તો ‘આપણા ઇન્ડિયન જે છે, યાર’ એમ કહીને હરખપદુડા થઇ જઇએ છે ત્યારે એ બહુ જ મૂર્ખતાભર્યું લાગે છે. કમલા હેરીસનો ઉછેર મોટે ભાગે અમેરિકન અશ્વેતો, અશ્વેત નેતાઓ અને અશ્વેતોનાં કલ્ચરની આસપાસ જ થયો છે. તેમનું ભણતર પણ એવા જ માહોલમાં થયું છે. હા તે ભારતીય છે, તેમને ખ્યાલ છે કે રાજકીય સ્તરે આ ભારતીય આઇડેન્ટિટી તેમને માટે ક્યાં કેટલી મેટર કરે છે પણ સાચું કહું તો એમની સફળતાની ખોટી ક્રેડિટ આપણે અહીં ઘર આંગણે ગૌરવવંતા થઇને લેવાની જરૂર નથી. એ ત્યાં જ જન્મ્યાં છે, ત્યાં જ ઉછર્યા છે અને એ એટલા જ ત્યાંનાં છે જેટલા તમે અને હું અને આપણે બધા અહીંના છીએ.
બાય ધી વેઃ
એશિયન અમેરિક્ન્સ ઇલેક્ટોરેટના 5 ટકા છે અને બ્લેક વોટર્સનો હિસ્સો તેમાં 13 ટકા છે. અમેરિકામાં રંગભેદ કે રેસનો મુદ્દો હંમેશાંથી શ્વેત અને અશ્વેત વચ્ચે જ રહ્યો છે, એશિયન-અમેરિકન્સ તો હમણાં હમણાંથી વર્તાવા માંડ્યા છે. બાઇડનનું કમલા હેરીસની પસંદગી એક સલામત નિર્ણય છે કારણ કે તે એક બ્લેક, ભારતીય અમેરિકન મહિલા છે અને હેરીસ ડેમોક્રેટિક પાર્ટીના મુખ્યપ્રવાહમાં મજબૂત પકડ ધરાવે છે. તેમને ન તો ડાબેરી અંતિવાદી તરીકે જોવાય છે કે ન તો સેન્ટ્રિસ્ટ તરીકે જોવાય છે. કમલા હેરીસ અને બાઇડેન રાજકારણીઓ છે, તેમને તેમના આઇડેન્ટિટી રાજકારણના દાવ-પેચ બહુ સારી રીતે ખબર છે. બસ આપણે એ સમજવાની જરૂર છે કે કોઇ પણ ભારતીય મૂળવાળી વ્યક્તિ વિદેશમાં ટોચ પર પહોંચે ત્યારે તેની આખી સફર જાણીને ખુશ થવું અને ‘એ તો આપણાવાળા છે ’ એમ કહી હરખપદુડા થઇને ફુલાઇ જવું એમાં બહુ ફેર છે.
પ્રગટ : ‘બહુશ્રૃત’ નામક લેખિકાની સાપ્તાહિક કટાર, ’રવિવારીય પૂર્તિ’, “ગુજરાતમિત્ર”, 15 ઑગસ્ટ 2020
