ગુજરાતી વેબ સાઈટ પર ઉર્દૂ ભાષામાં શીર્ષક માટે વાચકો ક્ષમા કરે. બાઅદબ બામુલાયેજ઼ા સલામ કરવી પડે તેવી પાકિસ્તાનની છોરીની આ વાત છે – નામ આલિયા હરીર. એણે પહેલી પચીસીમાં જ કરેલ ખાનદાન, નેક, અને મોટા ગજાનાં કામને ઉર્દૂમાં સલામ કરીને વાતની શરૂઆત કરીએ.
૨૦૧૧, ટ્રોય યુનિવર્સિટી, ટ્રોય, અલબામા, યુ.એસ.એ.
વીસ વર્ષની આલિયા હરીર અલબામાના ટ્રોય શહેરમાં આવેલી યુનિવર્સિટીમાં Student Exchange program હેઠળ હજુ ગઈકાલે જ, છ મહિના માટે પાકિસ્તાનથી આવી છે. આમ તો ‘દેશ’માંથી ઘણી બધી ચીજો તે સાથે લાવી છે, પણ બ્રેડ, દૂધ, માખણ, શાકભાજી, ઈંડાં વિ. જેવી રોજ બ રોજની જરૂરિયાતની ચીજો તો સ્થાનિક દુકાનમાંથી જ ખરીદવી પડે ને? યુનિવર્સિટીની બસ આવતાં હજુ કલાક થવાનો છે.
ત્યાં એક પાકિસ્તાની જેવો જ જણાતો યુવક બસ સ્ટેન્ડ પાસે કાર ઊભી રાખે છે, અને તેને સાથે આવવા આમંત્રણ આપે છે. તેની સાથે બીજો પણ એક યુવક છે. અજાણ્યા માણસો સાથે જવામાં થોડોક ખચકાટ હોવા છતાં, એ યુવકના ચહેરા પરની નિખાલસતા અને સૌજન્ય આલિયાને અસર કરી જાય છે. આલિયા ગાડીમાં બેસે છે. થોડીક ઔપચારિક વાતચીત પછી, આલિયાએ પૂછી નાંખ્યું, ‘તમે પાકિસ્તાની જેવા જ લાગો છો? તમારા ગામનું નામ શું?’
આલિયાને બોમ્બ ધડાકા જેવો જવાબ મળે છે, “ના, હું તો ખટમંડુ(નેપાળ)થી આવું છું. આ રાકેશ દિલ્હીનો છે.’ આલિયાના પગ નીચેથી ધરતી ખસી ગઈ. (આમે ય પૂરપાટ ચાલતી કારની નીચે અલબામાની ધરતી કલાકના ચાલીસ માઈલની ઝડપથી સરકી જ રહી હતી ને?!
‘ગજબની ફસાણી. ખરેખર મુસીબત આવી પડશે તો શી રીતે પહોંચી વળીશ? હવે તો અલ્લા ઊગારે તો શુકર ગુજ઼ાર.’ પણ સ્વસ્થતા જાળવી રાખી, સાથેની પર્સની બાજુના ખાનામાં મુકેલા સેલ ફોન પર નજર જતાં તેને થોડીક ટાઢક થાય છે.
પાંચેક જ મિનિટ અને કાર વોલમાર્ટના પાકિંગ લોટમાં આવી પહોંચે છે. તે યુવકે કોઈ અનધિકાર ચેષ્ટા નથી કરી, અને સીધો યોગ્ય જગ્યાએ પોતાને લાવ્યો છે, એ હકીકતથી આલિયાનો વિશ્વાસ વધે છે. હવે તે જરા વધારે સ્વસ્થતાથી તે યુવકોની સાથે વાતો કરવા લાગે છે. જેમ જેમ વાતચીત આગળ વધતી જાય છે, તેમ તેમ બન્નેની ખાનદાની વધારે ને વધારે છતી થતી જાય છે.
આલિયા હોસ્ટલના રૂમમાં પાછી આવી, થાકી પાકી પથારીમાં આડી પડી. પણ ભૂતકાળની માન્યતાઓ તેનો પીછો છોડતી ન હતી. દિલમાં ભારત અને ભારતીયો માટે ઘર કરી ગયેલી નફરત કાંઈ એમ ને એમ થોડી જ અદૃશ્ય થઈ જાય?
આમ તો આલિયાનાં માબાપ સુધારક વિચારનાં છે. તેના અબ્બા તો ઓસ્ટ્રેલિયા અને બ્રિટનમાં પણ રહી ચૂકેલા છે. તેમણે ગળથૂથીમાંથી જ માનવ મૂલ્યોનું શિક્ષણ ચારેય બાળકોને આપેલું છે. આલિયાના ઈસ્માઈલી શિયા જાતિના બાપનો ધંધો પણ દેશ-વિદેશના પ્રવાસનું આયોજન કરી આપવાનો છે. એ નિમિત્તે ઘણા વિદેશી પ્રવાસીઓને તે હોટલમાં જમવા લઈ જતો, અને કદીક ઘરનાં સૌ પણ એમાં જોડાતાં. પણ આલિયાની બહેનપણીઓ અને શિક્ષકોને આ વાતની ખબર પડે ત્યારે અચૂક તેને ટોકતા, ‘કાફરોની સાથે શી રીતે જમી શકે છે?’ ઘણી આવી પળોએ આલિયાને પોતાના સુન્ની મુસ્લીમ ન હોવા માટે અફસોસ થતો.
ઉત્તર પાકિસ્તાનના પર્વતાળ પ્રદેશમાં આવેલા નાનકડા શહેરમાં ટી.વી., છાપાં અને સામાજિક વર્તુળોમાંથી સતત ઓકાતા ભારત વિરોધી પ્રચારનું ઝેર આલિયાની રગે રગમાં વ્યાપેલું છે. ‘ગમે ત્યારે યુદ્ધ થશે અને ભારતની સેના તેમના જીવનને તહસ નહસ કરી નાંખશે’ – તેવા ભયનો ઓથાર તાજો થઈ જાય છે. આ પરદેશી લોકોની વચ્ચે જરૂર કોઈ દુર્ભાગ્ય તેને નડવાનું છે, એવાં ડરામણાં સપનાંઓમાં આલિયાની રાત પસાર થઈ જાય છે.
ત્યાર બાદ તો યુનિવર્સિટીનો અભ્યાસ શરૂ થયો. ઘણા બધા આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થીઓ સાથે સમય ગુજારતાં, ધીમે ધીમે એ ભય પીગળતો ગયો. એમાંના છ સાત તો ભારતનાં જ હતાં. એક દિવસ આલિયા રાતે ઊઠી અને બાથરૂમમાં ગઈ ત્યારે એને લોહીની ઊલટી થઈ. બધા સાથીઓ તેને સ્થાનિક હોસ્પિટલમાં લઈ ગયાં અને ક્ષયની પ્રારંભિક અસર હોવાનું નિદાન થયું. આલિયાને હેલિકોપ્ટરમાં બર્મિંગહામ ખસેડવામાં આવી. આ તો ટ્રોય કરતાં દસ ગણી વસ્તીનું શહેર. ત્યાં એક મહિનો તેને હોસ્પિટલમાં રહેવું પડ્યું. એ વખતે પણ બર્મિંગહામના ભારતીય વિદ્યાર્થીઓએ તેની કાળજી લીધી. બોલિવુડની ફિલ્મો, પાકિસ્તાન જેવો જ ભારતીય ખોરાક, અને એને ગમતીલી ક્રિકેટની વાતો. બધાંએ આલિયાને સહેજ પણ એકલવાયું ન લાગવા દીધું. ટ્રોયમાંના મિત્રો પણ ત્રણેક વખત ત્રણ કલાક ગાડી ચલાવીને તેને મળવા આવતા. તેનો ક્ષય તો દૂર થયો જ પણ રગ રગમાં વ્યાપેલું, ભારત માટેનું એ ઝેર પણ ઓગળી ગયું.
એક નવી જ આલિયાનો પુનર્જન્મ થઈ ચૂક્યો હતો.
છ મહિના બાદ, આલિયા પાકિસ્તાન પાછી આવી અને તેને પાટનગર ઇસ્લામાબાદમાં નોકરી મળી. તક મળતાં જ આલિયાએ તેના મનની વાત તેના સાથી મિત્રોને કરી. એમાંના ઘણાં પણ તેના વતનના નાનકડા શહેર કરતાં વિશ્વની ઘટનાઓ વિશે વધારે જાગરૂક ને ઉદારમતવાદી હતાં. એ બધાં મિત્રોની સાથે આલિયા થોડાક વખત પહેલાં જ શરૂ થયેલ એક વિચાર વર્તુળમાં જોડાઈ ગઈ.
आगाज़े दोस्ती
آغازِ دوستی
મિત્રતાની શરૂઆત
આલિયાને અચંબા સાથે એ હકીકતની જાણ પણ થઈ કે, તેના જેવા વિચારવાળાં ઘણાં યુવાનો અને યુવતીઓ પાકિસ્તાન જ નહીં, ભારતમાં પણ મોજૂદ હતાં. ‘આગાજ઼ે દોસ્તી’ની ગાડી તો પૂરપાટ દોડવા લાગી. એ નિમિત્તે તેને પાંચેક વખત ભારત યાત્રા કરવાની તક પણ મળી. ટ્રોય અને બર્મિંગહામમાં ફૂટેલું માનવતાનું ઝરણું હવે આલિયાના મનોરાજ્યમાં ગેરસપ્પાના ધોધની જેમ વહેવા લાગ્યું.
લો ને…. આ ૨૦૧૬, ઓક્ટોબરની જ વાત .. આલિયા તેની વીસ સખીઓ સાથે ભારત પાક નાગરિક મૈત્રીભાવની એક સભા (conference) માટે પંજાબના ચંદીગઢમાં આવી હતી. બે જ દિવસમાં ‘સર્જિકલ સ્ટ્રાઈક’નાં ડીમ ડીમ શરૂ થઈ ગયાં. બધી સખીઓ ચિંતાતૂર બની ગઈ કે, સહીસલામત વતન પાછાં જવાશે કે નહીં. હિમ્મતવાન આલિયાએ ભારતનાં વિદેશમંત્રી સુષ્મા સ્વરાજને આ ચિંતા વ્યક્ત કરતી ટ્વિટ કરી અને પટ … આ જવાબ મળ્યો –
જો કે, આલિયાની સફરમાં ઘણા બધા અવરોધો પણ છે જ. ઘર આંગણે તેને દેશદ્રોહી માનનારાં ઘણાં છે. પણ હવે ‘પાક’ માનવ ધર્મમાં આલિયાનો વિશ્વાસ હિમાલય જેટલો ઊંચો બની ગયો છે.
આગાજ઼ે દોસ્તીનો બ્લોગ –
તેના આ શીર્ષક પર ક્લિક કરો
સંદર્ભ –
Sushma Swaraj’s response on twitter
e.mail : surpad2017@gmail.com
