'સાહેબ, હજી બી.એ.નું રિઝલ્ટ નથી આવ્યું, ત્યાં એમ.એ.નું ફોર્મ કેવી રીતે ભરું?'

'ભાઈ, બી.એ. પછી કરો તો વાંધો છે?'

•

કેટલાકને ડાયાબિટીસ હોય છે તો કેટલાકને દોઢ ડા'યાબિટીસ !

•

'સાહેબ, શું લાગે છે, ત્રીજી લહેર આવશે?'

'આવે પણ, કારણ મહેનત તો બધાં જ કરી રહ્યાં છે …'

•

'લગ્ન પછી માણસ શું કરે છે?'

'પસ્તાવો.'

•

'મેળાવડામાં 400ને છૂટ ને મરણમાં 40ને, તો મરણમાં 400ને બોલાવવા શું કરવાનું?'

'10 વખત મરવાનું.'

•

'રખાત અને પત્ની વિશે કૈં કહો.'

'રખાત જાણતી હોય છે કે પત્ની છે જ્યારે પત્ની ન પણ જાણતી હોય કે …'

•

'તમે પુન:લગ્નમાં માનો છો?'

'ના. તું?'

'રાહ જોઉં છું.'

•

'અલ્યા, પત્ની ગુજરી જાય તો તું બીજી કરે?'

'એની ક્યાં માંડે છે! મારા વાળી તો વિધવા પુનર્લગ્નનો લાભ લેવા વ્રત કરે છે.'

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

અપવાદો હશે જ, પણ એક સમયે મોટે ભાગની શાળા-કોલેજોમાં 15 જૂનથી શૈક્ષણિક સત્ર શરૂ થઈ જ જતું અને દિવાળીની આસપાસ એ સત્ર પૂરું પણ થતું. એવું જ બીજા સત્રમાં ફેબ્રુઆરી-માર્ચ સુધી શિક્ષણ કાર્ય ચાલતું ને માર્ચ- એપ્રિલ પરીક્ષામાં જતો. લગભગ બધી સ્કૂલો-યુનિવર્સિટીઓ એ પ્રમાણે પરીક્ષાનું શિડ્યુયલ ગોઠવતી ને વિદ્યાર્થીઓ તેને અનુસરતા. આજે એ વ્યવસ્થા લગભગ પડી ભાંગી છે. કોરોનાએ દોઢ વર્ષ શિક્ષણનું બગાડયું છે અને ઓગસ્ટનું સપ્તાહ થવા આવ્યું છે, છતાં પ્રવેશ અને પરીક્ષાઓનું ઠેકાણું પડતું નથી. નવી શિક્ષા નીતિ લાગુ કરી દેવાઈ છે ને એમાં ઘણું બધું સારું હોવા છતાં તે હાલના સંજોગોમાં લાગુ થાય એમ નથી ને ધારો કે લાગુ થાય તો પણ તેની અસરકારકતા ન જણાય તેવી સ્થિતિ છે. ગયે વર્ષે ઓનલાઈન શિક્ષણ લાગુ કરવું જ પડે એમ હતું, પણ તે બધે લાગુ થઈ શક્યું નથી. ભણવા – ભણાવવા કરતાં વિદ્યાર્થીઓ ને સ્કૂલો પરીક્ષામાં વધુ વ્યસ્ત રહ્યાં છે. પરીક્ષાઓ લગભગ ઓપન બુક એક્ઝામ જેવી રહી છે ને બોર્ડ દ્વારા તો પરીક્ષાઓ જ નથી લેવાઈ, છતાં તેના એ1, એ2 ગ્રેડ અપાયાં છે. સી.બી.એસ.ઈ.નાં એક પરિણામમાં તો 500માંથી 498 ગુણ અપાયા છે ને તેમાં ય અંગ્રેજી ને સંસ્કૃત જેવાંમાં 100માંથી 100 અપાયા છે. કોણ જાણે કેમ પણ, ભાષામાં આ પ્રકારનું માર્કિન્ગ સમજાતું નથી. ગણિત, વિજ્ઞાનમાં 100 આવે તે સમજાય, પણ ભાષામાં 100 સમજાતા નથી. એ પછી પણ વિદ્યાર્થીઓની ભાષા કેવી હોય છે તે સૌ જાણે છે.

સ્કૂલો કે કોલેજોમાં ઓનલાઈન શિક્ષણને બાદ કરતાં વર્ગખંડમાં શિક્ષણ ખાસ થયું નથી. ઓનલાઈન શિક્ષણે વર્ગખંડનાં શિક્ષણનું મહત્ત્વ સ્પષ્ટ કરી આપ્યું છે. એ સિવાય વિદ્યાર્થીઓનો ઘણો સમય પરીક્ષાઓ આપવામાં જ ગયો છે. કોલેજોમાં પણ પરીક્ષાઓ થઈ છે, પણ તેમાં ભલીવાર બહુ રહ્યો નથી. કોરોનાએ એટલું તો સાબિત કરી આપ્યું છે કે ભણ્યા વગર કે પરીક્ષા વગર પણ 90-95 ટકા તો આરામથી લાવી શકાય છે. નર્મદ યુનિવર્સિટીમાં પણ પરીક્ષાને મામલે ઘણી અસ્પષ્ટતાઓ છે. સ્નાતક કક્ષાનું પરિણામ આવ્યું નથી અને અનુસ્નાતક કક્ષાના પ્રવેશની વાત શરૂ થઈ ગઈ છે. આવનારા સમયમાં વિદ્યાર્થી 12મું પહેલાં પાસ કરે અને પછી 10માંમાં પ્રવેશ લે કે એમ.એ. પહેલાં થાય ને બી.એ.નું ફોર્મ પછી ભરાય એમ બને. સરકારો ચૂંટણીલક્ષી કામો સિવાય બીજાં કામો ઓછાં જ જુએ છે. કૈં બગાડવાનું હોય તો પહેલાં શિક્ષણ યાદ આવે છે. બને તો, સરકારે કોઈ તટસ્થ એજન્સીઓને સર્વેનું કામ સોંપીને એ જાણવા જેવું છે કે અંદાજે કેટલા દિવસો કે મહિનાઓ ટર્મ શરૂ થયા પછી એડમિશન આપવામાં જાય છે? એવી જ રીતે સ્કૂલોમાં ને કોલેજોમાં જુદી જુદી પરીક્ષાઓમાં કેટલા દિવસ વિદ્યાર્થીઓ ને શિક્ષકો કે અધ્યાપકો વીતાવે છે? એ ખબર પડે તો એની પણ ખબર પડે કે ખરેખરું શિક્ષણ કાર્ય એક ટર્મમાં કેટલા દિવસ થાય છે? કોરોનાનું તો બહાનું છે, પણ સામાન્ય સંજોગોમાં પણ વર્ગખંડમાં અપાતાં શિક્ષણના દિવસો કપાતા જ આવે છે તે કહેવાની જરૂર નથી.

ઓગસ્ટનું સપ્તાહ પૂરું થવામાં છે ત્યારે કેટલીક કોલેજોમાં પ્રથમ વર્ષનું પ્રવેશ કાર્ય ઘોંચમાં પડ્યું છે. આ વખતે પ્રવેશ લંબાવાનું ચોક્કસ કારણ ખાનગી યુનિવર્સિટીઓ અસ્તિત્વમાં આવી એ છે. વનિતા વિશ્રામ અને સાર્વજનિક એજ્યુકેશન સોસાયટી સહિત ચારેક યુનિવર્સિટીઓ આ વર્ષે જન્મી અને સ્પષ્ટતાઓના અભાવમાં ગ્રાન્ટેડ કોલેજની હાલત ન ઘરના, ન ઘાટનાં જેવી થઈ છે.

સુરતની જ વાત કરીએ તો આ વર્ષે વનિતા વિશ્રામ અને સાર્વજનિક એજ્યુકેશન સોસાયટીને ખાનગી યુનિવર્સિટીનો દરજ્જો મળ્યો તે સાથે તેમની સાથે જોડાયેલી ગ્રાન્ટ ઇન એડ કોલેજોનાં જોડાણનો પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થયો છે. વીર નર્મદ દક્ષિણ ગુજરાત યુનિવર્સિટીએ, સાર્વજનિક અને વનિતા વિશ્રામ ખાનગી યુનિવર્સિટી થતાં જ પોતાની સાથે જોડાયેલી એ સંસ્થાઓની કોલેજોનું જોડાણ રદ્દ કર્યું, કારણ 22 મે, 2021ને રોજ પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવેલાં ગેઝેટથી – ગુજરાત પ્રાઈવેટ યુનિવર્સિટીસ એક્ટ, 2009ની કલમમાં કરાયેલા સુધારા મુજબ, વીર નર્મદ યુનિવર્સિટી સંલગ્ન તમામ કોલેજોની સંલગ્નતા 22મે, 2021થી પાછી ખેંચવામાં આવી હતી. બીજા શબ્દોમાં નર્મદ યુનિવર્સિટી સાથેનું, ખાનગી યુનિવર્સિટી સાથે સંકળાયેલી કોલેજોનું જોડાણ રદ્દ થઈ ગયું. એ રીતે સુરત બારડોલીની જે તે યુનિવર્સિટી સાથેની સેલ્ફ ફાયનાન્સ કોલેજો તો એ ખાનગી યુનિવર્સિટી સાથે રહી, પણ જે ગ્રાન્ટેડ કોલેજો હતી એમનાં જોડાણનો પ્રશ્ન ઉપપસ્થિત થયો.

વાત તો એવી પણ છે કે વનિતા વિશ્રામની જે ગ્રાન્ટેડ કોલેજ હતી તેનું જોડાણ નર્મદ યુનિવર્સિટી સાથે ચાલુ રહ્યું ને માત્ર ખાનગી કોલેજ જ વનિતા વિશ્રામ સાથે રહી. એવું સાર્વજનિક યુનિવર્સિટીની ગ્રાન્ટેડ કોલેજ માટે પણ થઈ શક્યું હોત ને તેની કોલેજો પણ નર્મદ યુનિવર્સિટી સાથે જોડાયેલી રહી હોત, પણ એવું બન્યું નહીં ને તેની ગ્રાન્ટેડ કોલેજો પણ સાર્વજનિક યુનિવર્સિટી સાથે જ રહે એમ માનીને નર્મદ યુનિવર્સિટી એ ગ્રાન્ટેડનું જોડાણ ગેઝેટને આધારે રદ્દ કરી દીધું. ગમ્મત એ છે કે સાર્વજનિકે તો માત્ર ખાનગી કોલેજો જ પોતાની સાથે રહે એ શરતે ખાનગી યુનિવર્સિટીની માંગ કરેલી, છતાં, સાર્વજનિક એજ્યુકેશન સોસાયટી ખાનગી યુનિવર્સિટીનો પ્રસ્તાવ લઈને સરકાર પાસે ગઈ ત્યારે તેણે વિચારવું જોઈતું હતું કે વર્ષોથી પોતાની સાથે જોડાયેલી એમ.ટી.બી., કે.પી., વી.ટી. ચોક્સી, એસ.પી.બી. જેવી ગ્રાન્ટેડ કોલેજો, પોતે ખાનગી યુનિવર્સટીમાં ફેરવાય તો તેમનું ભાવિ શું હશે? સાર્વજનિક યુનિવર્સિટીમાં ગ્રાન્ટેડ કોલેજો ન જોડવા બાબતે સોસાયટી સ્પષ્ટ હતી, કારણ ગ્રાન્ટેડના અધ્યાપકોના પગાર અને વિદ્યાર્થીઓની ફી સરકાર ચૂકવે છે ને તે જો સાર્વજનિકની જવાબદારી બને તો તે તેને પરવડે એ શકય જ ન હતું. વારુ, સરકારે સાર્વજનિક યુનિવર્સિટીને રોકડું પરખાવ્યું હતું કે ખાનગી યુનિવર્સિટી તરીકેની માન્યતા પ્રાપ્ત થયા પછી સરકાર ફૂટી કોડીની પણ મદદ નહીં કરે. આવું હોય તો સાર્વજનિક યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટેડ કોલેજોની જવાબદારી કઈ રીતે સ્વીકારે? ખાનગી તરીકે જોડાવા ગ્રાન્ટેડ કોલેજો તૈયાર નહીં થાય કારણ, ખાનગીની વધારે ફી, વિદ્યાર્થીઓને અને ઓછો પગાર, અધ્યાપકોને ન પરવડે. એ જ રીતે ગ્રાન્ટેડ કોલેજને સમાવવા સાર્વજનિક યુનિવર્સિટી તૈયાર ન થાય, કારણ એ વધારે ફી ને વધારે પગાર કાઢી ન શકે.

આ બધાંમાં દક્ષિણ ગુજરાતની નવેક કોલેજો અટવાઈ પડી છે. સાર્વજનિક યુનિવર્સિટી એ ગ્રાન્ટેડ કોલેજોનું પ્રવેશ કાર્ય ચાલુ કરવાનો પત્ર નર્મદ યુનિવર્સિટીને લખ્યો પણ છે, પણ તે નર્મદ યુનિવર્સિટી તરીકે પ્રવેશ આપવા તૈયાર નથી. નર્મદ યુનિવર્સિટી જે તે પ્રવેશ જે તે યુનિવર્સિટી વતી આપવા તૈયાર છે. જેમ કે એમ.ટી.બી.નો વિદ્યાર્થી હોય તો તેને પ્રવેશ નર્મદ યુનિવર્સિટી આપે, પણ રસીદ પર નર્મદ યુનિવર્સિટીને બદલે નામ સાર્વજનિક યુનિવર્સિટીનું આવે. એ કામ તો સાર્વજનિક યુનિવર્સિટી પણ કરવા તૈયાર છે, જો સરકાર લેખિતમાં આપે કે ગ્રાન્ટેડના વિદ્યાર્થીઓની ને અધ્યાપકોની જવાબદારી ઉપાડવા તે તૈયાર છે.

સરકાર પણ રમે છે.

સરકાર કહે તો છે કે ખાનગી સાથે જોડાનાર વિદ્યાર્થીઓએ વધારે ફી નહીં ભરવી પડે ને અધ્યાપકોના પગાર તથા અન્ય લાભોની જવાબદારી સરકાર ઉપાડશે. સરકારે પ્રાઈવેટ યુનિવર્સિટી હેઠળની અનુદાનિત કોલેજોનાં જોડાણ અંગેનો જુદા જુદા 14 મુદ્દાઓની સ્પષ્ટતા કરતો પરિપત્ર યુનિવર્સિટીઓને મોકલ્યો છે, એમાં 11માં મુદ્દામાં આમ કહ્યું છે – રાજ્ય સરકારશ્રી દ્વારા તા. 22-05-2021થી પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવેલ (Gujarat Act No. 15 Of 2021) ગેઝેટથી ગુજરાત પ્રાઈવેટ યુનિવર્સિટીસ એક્ટ, 2009ની કલમ: 3 (૧) (૫)માં સુધારો કરી કલમ ૩ (૨) (૭) “The Universities shall not receive any grant-in-aid or the Central Government.” શબ્દો દૂર કરવામાં આવેલ હોઈને અનુદાનિત કોલેજોના કર્મચારીઓને પગાર-પેન્શન અગાઉ મુજબ સરકારશ્રી દ્વારા યથાવત રહેતા હોઈ, કોઈ જ પ્રશ્ન ઉદ્દભવી શકે એમ નથી.

ખાનગી યુનિવર્સિટી સાથે જોડાનાર ગ્રાન્ટેડ કોલેજની ગ્રાન્ટ સરકાર ચૂકવે છે અને સ્ટાફને પગાર એ ગ્રાન્ટમાંથી જ ચૂકવાય છે તથા વિદ્યાર્થીઓ પણ સરકારી ધોરણે જ ફી ભરે છે એ બતાવવા ધરમશી દેસાઈ યુનિવર્સિટીનો દાખલો પણ એ પરિપત્રમાં અપાયો છે ને ગુજરાત પ્રાઈવેટ યુનિવર્સિટી એક્ટ, 2009માં કરવામાં આવેલ સુધારા અંતર્ગત સરદાર પટેલ યુનિવર્સિટી સંલગ્ન 6 અનુદાનિત કોલેજો પ્રાઈવેટ યુનિવર્સિટી હેઠળ કાર્યરત થઈ છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે ખાનગી યુનિવર્સિટી સાથે જોડાયેલી ગ્રાન્ટેડ કોલેજોની જવાબદારીઓ સરકાર ઉપાડે છે એટલે સરકારમાં અવિશ્વાસ રાખવાનું કોઈ કારણ નથી.

જો કે સરકારે વહેલી તકે તમામ ખાનગી યુનિવર્સિટીઓને ગ્રાન્ટેડ કોલેજનાં જોડાણને મામલે લેખિત ખાતરી આપવી જોઈએ કે વિદ્યાર્થીઓની ફી અને અધ્યાપકોના પગાર તથા અન્ય લાભોની જવાબદારી સરકાર ઉપાડશે અથવા તો સરકારી યુનિવર્સિટીઓને બધી જ ગ્રાન્ટેડ કોલેજોને, પોતાની સાથે જોડાવાની ફરજ પાડીને વાતાવરણ પૂર્વવત્‌ કરવું જોઈએ. જે રીતે વિદ્યાર્થીઓનો કોલેજ પ્રવેશ અટવાઈ રહ્યો છે એ કોઈ રીતે શિક્ષણનાં હિતમાં નથી. સરકાર માટે આ ડાબા હાથનો ખેલ છે, પણ સરકાર અત્યારે હાથ ઊંચા કરીને બેઠી હોય એવું લાગે છે, પણ તેણે હાથ હેઠા પડે એ પહેલાં હાથ હલાવવા પડશે તે સમજી લેવાનું રહે. અસ્તુ!

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 06 ઑગસ્ટ 2021

સુરતના લોકો મૂર્ખ છે ને તે વર્લ્ડ ક્લાસ સ્ટેશનને મામલે વર્ષોથી હોલસેલમાં બુદ્ધુ બની રહ્યા છે એવું નથી લાગતું? સુરતીઓ ભોળા અને લહેરી છે, પણ તેમને સરકાર ઘણી વાર મૂર્ખ બનાવે છે તે બરાબર નથી. ભારતમાં વસતિના પ્રમાણમાં સૌથી વધુ રેવન્યૂ સરકારને સુરત રળી આપે છે, એવું પાછાં તંત્રો જ કહે છે, પણ સુરતને કૈં પણ આપવાની વાત આવે છે તો તે ભા.જ.પ.ની સરકાર હોય કે કૉન્ગ્રેસની, સુરતને છેલ્લે જ રાખવામાં આવે છે. તેને રેડિયો સ્ટેશન, તે પણ એફ.એમ., 1990માં ઉપકાર કરતી હોય તેમ સરકારે આપ્યું ને તે અત્યારે એવી સ્થિતિમાં છે કે ગમે ત્યારે બંધ થાય તો આઘાત ન લાગે. તેનું દૂરદર્શન કેન્દ્ર તો દુ:ખદર્શન જેટલું પણ જણાતું નથી. તેને એરપોર્ટ પણ ઘણું કરાંજ્યાં પછી મળ્યું છે, તે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરનું તો કયા જન્મમાં થશે તે તો સરકારો જ ભાખી શકે. તેની ફેરી સર્વિસ ફેરી ટેલ જેવી અજાયબ છે, જે ચાલે છે ઓછી ને બંધ વધારે રહે છે. ટૂંકમાં, સુરતને જેટલી પણ લહાણીઓ થાય છે તે ભીખની જગ્યાએ હોય છે ને તે કેવી ને કેટલી ટકશે તેની કોઈ ખાતરી નથી હોતી. તે આપવા પૂરતી અપાય છે ને તેમાં જીવ હોતો નથી. પ્રજા પણ એટલી નિર્માલ્ય છે કે તેને પોતાના હકનું ખાસ ભાન જ નથી ને જે ટુકડાઓ ફેંકાય છે તેને ઉપકાર સમજીને હોજરી ભરી લે છે. જે પ્રજા હક નથી માંગતી તેને હરામી ગણીને જ તેની સાથે વ્યવહાર થતો હોય છે. સુરતને અન્યાય કરનારાઓની ખોટ નથી, પણ અન્યાય ચલાવી લેનાર પણ નિર્દોષ નથી એ પણ એટલું જ સાચું છે.

જો સુરતી તરીકે આપણને દેખાતું અને સમજાતું હોય તો એ પણ ખબર હશે જ કે સુરતને વર્લ્ડ ક્લાસ સ્ટેશન બનાવવાની જાહેરાતો વર્ષોથી સંબંધિત મંત્રીઓ કરતા આવ્યા છે ને બજેટમાં તેને માટે રકમો પણ ફાળવાતી જ રહી છે. વધારે દૂર ન જઈએ તો પણ, સુરેશ પ્રભુ રેલવે મંત્રી હતા ત્યારે તેમણે 10 જાન્યુઆરી, 2017ના રોજ સમાચાર આપ્યા હતા કે ગુજરાતનું રેલવે બજેટ 2,400 કરોડ વધારી દેવામાં આવ્યું છે ને રેલવે સ્ટેશનને એરપોર્ટ જેવી સુવિધાઓથી સજ્જ કરવામાં આવી રહ્યું છે. જાન્યુઆરી માસ દરમિયાન જ 23 રેલવે સ્ટેશનોનું

પુનર્નિર્માણ કરવાની વાત હતી. રેલવે મંત્રીએ ગાંધીનગર કેપિટલ રેલવે સ્ટેશનના રિડેવેલપમેન્ટ પ્રોજેક્ટના પ્રારંભ વખતે વડોદરાને રેલવે યુનિવર્સિટી આપવાની વાત પણ કરી હતી. સુરત રેલવે સ્ટેશન પાછળ 645 કરોડ ખર્ચ કરીને તેને ટ્રાન્સપોર્ટેશન હબ બનાવવાની સાથોસાથ, 61 માળના 4 ટાવર ઊભા કરીને કમર્શિયલ સેક્ટર ઊભું કરવાની વાત કરતાં મંત્રીએ ઉમેર્યું હતું કે રેલવે સ્ટેશનની સુરત જ બદલી નાખવામાં આવશે. સુરતની સુરત તો ના બદલાઈ, હા, સુરેશ પ્રભુ જરૂર બદલાઈ ગયા. સુરત તો હતું ત્યાં જ રહ્યું છે, વચ્ચે 16 જુલાઈ, 2021ને રોજ વડા પ્રધાને ગાંધીનગર કેપિટલ રેલવે સ્ટેશનનું ઉદ્ઘાટન કર્યું ને તે વખતે ઘણા મંત્રીઓ હાજર હતા, પણ કોઈ મંત્રી કે અધ્યક્ષને એ સવાલ ન થયો કે વર્લ્ડ ક્લાસ રેલવે સ્ટેશન તો સુરતને પણ બનાવવાનું હતું, તો તેનું શું થયું? સુરતને વર્લ્ડ ક્લાસ સ્ટેશન બનાવવાની જાહેરાત તો કદાચ વહેલી થઈ હતી ને ધારો કે બંને સ્ટેશનને વર્લ્ડ ક્લાસ સ્ટેશન બનાવવાની જાહેરાત સાથે જ થઈ હોય તો પણ, ગાંધીનગરની સાથે સુરત પણ વર્લ્ડ ક્લાસ સ્ટેશન બનવું જોઈએ, તે કેમ નથી બન્યું એવો સવાલ કોઈ ને થતો નથી. કોઈને આ કદાચ સંકુચિત વિચાર સરણી લાગે તો પણ એ પૂછવાનું તો થાય જ છે કે ગાંધીનગરને ગોળ તો સુરતને ખોળ કેમ?

બને કે ગાંધીનગર ગુજરાતનું પાટનગર છે એટલે સુરતને પાછળ રાખીને એને આગળ કરાયું હોય, તો પ્રશ્ન એ થાય કે રાતોરાત પ્લેટફોર્મ ટિકિટના 50 રૂપિયા સુરતના જ કેમ થઈ ગયા? પશ્ચિમ રેલવેની  આખી પટ્ટીમાં ક્યાં ય 50 રૂપિયા નહીં, અમદાવાદ, વડોદરામાં નહીં ને સુરતમાં જ કેમ? કોની મુનસફીથી આ થયું? એ તો રેલવે રાજય મંત્રીએ સુરતના હોવાને નાતે હસ્તક્ષેપ કર્યો ને એમણે 50ના 30 કરાવ્યા, જે પણ વધારે જ છે, પણ 50ના 30 તો થયા એટલું સુરતીઓએ આશ્વાસન લીધું. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે કોઈ પણ સમયે સુરતને લૂંટી શકાય છે ને સવલતો આપવાની હોય તો સુરતને બેશરમીથી લાત મારી દેવાય છે. આ પાપ સુરતીઓનું છે, કારણ એ ગજા બહારનું સહન કરે છે. લગભગ 65 લાખની વસતિ ધરાવતું આ શહેર એટલું બધું નિર્જીવ કેવી રીતે હોય કે કોઈ ભાલો મારે ને એને ટાંકણી જેટલી અસર પણ ન થાય?

સુરત વર્લ્ડ ક્લાસ સ્ટેશન બને, ન બને એ સમયની વાત છે, પણ તેને અંધારામાં રખાય છે તે હકીકત છે. અંધારામાં રખાય તે કરતાં પણ સુરતને અજવાળાંની ખબર જ ન હોય તેમ તે વર્તે એ તો કેમ ચાલે? 16 નવેમ્બર, 2018ને રોજ સમાચાર એવા આવ્યા કે ભારતીય રેલવે સ્ટેશન ડેવલપમેન્ટ કોર્પોરેશને સુરત સ્ટેશનને મલ્ટિ મોડેલ ટ્રાન્સપોર્ટ હબ તરીકે વિકસાવવા માટેનો પ્રોજેકટ હાથ પર લીધો. ચાલો, વર્ષો પછી પ્રોજેકટ હાથ પર તો લીધો ! એની વે, દિલ્હી ખાતે રેલવે મંત્રાલયે સુરતની જરૂરિયાતોને ધ્યાને લઈને મહત્ત્વના મુદ્દાઓ પર મંજૂરીની મહોર મારી છે. એ વખતે પ્રોજેક્ટની અનુમાનિત કિંમત 1,008 કરોડ હતી તે 895 કરોડ કરાઈ. અહીં એ સવાલ નહીં પૂછવાનો કે 895થી ચાલતું હતું તો 1,008 કરોડ સુધી જવાની જરૂર શી હતી? દિવસો જાય તેમ મોંઘવારી વધે છે પણ અંદાજ ઘટે છે, એમ મન મનાવવાનું.

વેલ, 24 સપ્ટેમ્બર, 2019ને રોજ આખો પ્રોજેકટ પડતો મૂકવાની વાત આવી. કેમ? તો કે, પ્રોડક્ટ કોસ્ટ વધારે છે. બન્યું એવું કે પ્રોજેક્ટની કોસ્ટ એક હજાર કરોડથી વધુ હોવાથી કોઈ કંપનીએ એમાં રસ જ ના લીધો. અહીં સવાલ એ થાય કે 2018માં જ પ્રોજેક્ટની કોસ્ટ ઘટાડીને 895 કરોડ કરી દેવાઈ હતી તો કંપનીઓને એની પ્રોજેકટ કોસ્ટ હજાર કરોડથી વધુ કઈ રીતે લાગી? બને કે કંપનીઓ સુધી સાચો આંકડો ન પહોંચ્યો હોય. એ જે હોય તે પણ હવે 895 કરોડનો પ્રોજેકટ છે એમ માનવાનું છે. પણ, માને ક્યાંથી?

નવી ને છેલ્લી વાત 1,285 કરોડની આવી છે. આ અંદાજ ચાર વર્ષના સમય ગાળા માટેનો છે. જો કે એમાં સુરતને વર્લ્ડ ક્લાસ સ્ટેશન બનાવવાની સાથે જ ઉધના રેલવે સ્ટેશનને વિકસાવવાની વાત પણ  છે. સુરતને વર્લ્ડ ક્લાસ સ્ટેશન બનાવવાની સાથે જ ઉધનાને સેટેલાઈટ સ્ટેશન તરીકે વિકસાવવાનો પ્લાન પણ છે ને તે બંને 850 કરોડના ખર્ચે. આમ એકલા સુરત માટે 895 કરોડ હતા એટલે ઓફરો ન આવી. હવે 850 કરોડમાં બે સ્ટેશનોની વાત છે. જોઈએ, શું થાય છે? આ વિગતો ગુજરાતના ભા.જ.પ. પ્રદેશ પ્રમુખે આપી છે. આ સાચું હોય તો આ વધારે કરકસરિયો ધંધો છે. બીજી વિગતોમાં એટલું કે પેલા કોમર્શિયલ ટાવર ચાર હતા, તે હવે 5 થઈ ગયા છે. (ચાલો, એકનો વિકાસ તો થયો) સુરત અને ઉધના, બંને આંતરરાષ્ટ્રીય એરપોર્ટ જેવી સુવિધા ધરાવતાં થશે. આ પ્રોજેકટ માટે પ્રિ-બિડ મીટિંગ 6 ઓગસ્ટ, 2021ને રોજ થવાની છે ને સબમિશનની છેલ્લી તારીખ 31 ઓગસ્ટ, 2021 છે. એ ખરું કે ગાંધીનગર સ્માર્ટ સ્ટેશન બન્યું જ છે તો આશા રાખી શકાય કે સુરત-ઉધના પણ બનશે. બધુ મોટું મોટું ગુજરાતમાં થઈ રહ્યું છે. સૌથી ઊંચું સ્ટેચ્યૂ, સૌથી મોટું સ્ટેડિયમ, સૌથી નોખો રેલવે પ્રોજેકટ – આ બધું ગુજરાતમાં છે તો એ મોટાં મોટાંમાં સુરત ઉધનાની કાયાપલટ થઈ જાય તો નવાઈ નહીં !

આશા એટલે પણ બંધાય છે કે અત્યાર સુધી કંપનીઓને ઓફરો અપાતી હતી અને કંપનીને પ્રોજેકટ કોસ્ટ વધુ લાગતી હતી એટલે કોઈ વ્યવસ્થિત ઓફરો આવી જ ન હતી. હવે રેલવે અને કેન્દ્ર સરકારે પોતે આ સ્ટેશનોનાં નિર્માણ કાર્યની જવાબદારીઓ ઉપાડી છે. સરકારી કામો જ્યારે બીજાના હાથમાં જાય છે તો તેમાં ભાગ્યે જ ભલીવાર હોય છે, જ્યારે સુરત ઉધનાનું કામ રેલવે અને કેન્દ્ર સરકારે પોતે હાથ પર લીધું છે તો કૈંક તો સારું થશે એમ લાગે છે ને ધારો કે નથી થતું તો સુરતીઓને ઉલ્લુ બનવાની ક્યાં નવાઈ છે ! જો કે, આ મુર્ખાઈનું ગૌરવ લેવા જેવું નથી. પ્રજા તરીકે નાનમ લાગવી જોઈએ કે આપણને એ ચામડીની ચિંતા નથી, જે શરીરને વળગેલી છે. ભૂખ લાગે ને બનાવવાની આવડત ન હોય તે સમજાય, પણ રોટલો આંખ સામે મુકાય તો ખાવાની અક્કલ માણસે પોતે ચલાવવાની રહે, કારણ એટલી અક્કલ તો ઢોરમાં પણ હોય છે ને આપણે એનાં કરતાં તો ગયાં નથી જ, ખરુંને?

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 02 ઑગસ્ટ 2021