શિલ્પા દેસાઈ

તમને બટાલાલ યાદ છે? અરે પેલા ..  વીડિયોકોલમાં બાને બલૂન ઉર્ફે પ્લેન બતાવી રહેલા .. ભાખરી અને કટકી કેરીનાં અથાણાંવાળા … જેમને બાએ શરદી ન લાગી જાય એટલે બલૂનની બારી ન ખોલવા ખાસ તાકીદ કરેલી … આવ્યું યાદ? ઓક્કે. યાદ ન આવે તો ય No worries. આપણે એમનું કંઈ કામ નથી,  પણ આ તો જસ્ટ યાદ આવી જાય, કદાચ તો બહુ કથા ન કરવી પડે એટલો જ અમને લોભ. એનીવેય્ઝ, એ બટાલાલ તો હાલમાં અમ્બેરિકામાં છે પણ એમના બા એકવાર જઈને “આપણે તો આંય જ જલમારો કાઢવો .. ન્યાં કાંય ડાય્ટુ નથ ..” કહેતાં પાછાં વતનભેગાં થઇ ગયેલાં. બટાલાલ દર વર્ષે દિવાળીએ આવે અને ઉત્તરાયણ કરીને અમ્બેરિકા વયા ઝાય ..  હા તો થયું એવું કે અમારી ત્રણેક ગૃપટુરમાં સહપ્રવાસીઓમાંના એક તે બટાલાલ. બટાલાલ આમ ખાસ કંઈ દેખાવડા કે ટેલેન્ટેડ નહીં પણ પ્રવાસપ્રેમી, હસમુખા, મહાવાતોડિયા અને અન્યોને મદદરૂપ થવાના સ્વભાવને લીધે બધે લાડકા થઈ જાય ખરા. ત્રણવાર સાથે પ્રવાસ કર્યા પછી બટાલાલ અમારા ય લાડકા થઇ ગયેલા. પૈસેટકે સુખી અને “આ વખતે નથી પરણવું”ની રઢ લઇ બેઠેલા બટાલાલનો દિવસ એમના બા-ગોદાવરીબાના નામ સાથે શરૂ થતો અને પૂરો ય એમના નામથી જ થતો. 

સૌરાષ્ટ્રનાં સાવ અંતરિયાળ ગામમાં રહેતા બટાલાલ અને ગોદાવરીબાને જીવન જરૂરિયાતો ઓછી એટલે વિશાળ ભૂમિ પર પાકતાં સિઝનલ ફળોની આવકમાં મા-દીકરો સુખી હતાં. એક સવારે બટાને શું ય સૂઝ્યું કે એણે અમ્બેરિકા જવાની હઠ પકડી. બટાના સુખમાં સુખી ગોદાવરીબાએ હોંશે હોંશે ભાખરી, કટકી કેરીનો છુંદો, ગોળપાપડી વગેરે બાંધી આપવાની શરતે બટાને આશીર્વાદ આપ્યાં. નસીબના બળિયા બટાને તરત વિઝા ય મળી ગયા અને બટાલાલ અમેરિકા સબમિટ થઈ ગયા. જતાં પહેલાં ગોદાવરીબાનો ખ્યાલ રાખવાનું અમને ય ખાસ કહેતા ગયેલા, એટલે ગોદાવરીબાને દર અઠવાડિયે અચૂક ફોન કરવાનો અને મહિને એકવાર મળવા જવાનો નિયમ જ બનાવી દીધેલો. આ વખતે મળીને આવ્યાને બે જ દિવસ થયેલા અને બાનો ફોન આવ્યો. 

“હેલાવ .. હું કરશ? બાર બેહીને સાયકલુ ને બસુ ગણશ કે ઉપર આકાસમાં કબૂતરા ને કાય્ગડા કટલા ઉડશ ઇ જોવશ?”

“ના ના બા, રસોઈ કરું છું .. બોલો ને .. શું હતું? તબિયત તો સારી છે ને? બરાબર જમતા નહીં હોવ .. હેં ને ? ડોક્ટર શું કહે છે?”

“અરે ઓ પરસનાવલિ .. સેજ પોરો ખા બઈ .. તું કેય્શ એમાંનું કાંય નથ .. હું તો આ રઇ રાતી રાયણ ઝેવી .. એં આમ ઝો, અસલી ઘી ખાધું છે તારી બાએ .. એમ અડ્યે ને અપ્ટે કાંય નોં થાય .. હમજી કે નય? મેં તો એમ કેવા ફોન કયરો કે મેં સે ને તને એક વોસસ્પ કયરુ સે ઇ જોય જા જોય .. ડોનાલ ટરમને બે સિખામણ દીધી સે .. ને સેજ આકરા વેણ હોત કીધા સે .. મારા હાહરો ઇ ક્યે એમ દુનિયાએ હાલવાનું? નોં જોયો વોય તો મોટો લાટસાયેબ .. લે હાય્લ, વાંસી લે અટલે પાસો ફોન કર .. રા જોવ સવું ..”

બાનું કાઠિયાવાડી સમજાતા થોડી વાર લાગી. મૂળ મુદ્દે એમણે અમને વોટ્સપ મેસેજ કરેલો તે વાંચીને ફોન કરવાનો હતો. અમે વોટ્સપમાં બાનો મેસેજ ખોલ્યો.

“જત ડોનાલ ટરમને માલમ થાય કે સૌરાસનાં એક ઝીણકાક ગામથી બટાની બા ગોદાવરીના જેશીકરશન … હું એમ કવ સવુ કે આ હું માંયડુ સે બધું? ટેરિપ ને રસિયા ને યુકરેન ને યુધને ભાવ વધારા ને એવું બધું .. હેં? તમાર એકલાને જ તપલીપો સે હેં? અમારે આંયા ઝો કટલી તપલીપ સે ઇ .. તે દાડે ડોબુ રિહઈને કશે જતું રહેલું .. માંડ માંડ મયલુ .. લાઈટુ ય આવ ઝા કરે .. ટીવીમાં ય કાંય હારુ નથ આવતું કે ઇ ઝોયને રાઝી થાઈ .. આવું તો કંય કટલું ય હય્શે પણ ઇ બધું ગણાવા આ કાગર નથ લયખો હમજી લેજે .. મારો બટો ન્યાં સે ઇને કોય તપલીપ નોં પડવી જોય .. હમજ્યો કે નય? રોજદાડો ઊઠીને નવા નવા તૂત કરશ પણ જરા ય સોભતો નથ કય દવ સુ હા. તને કોય મારી જેમ આમ મોંઢ્ઢે નય ક્યે પણ આંય કોઇના ય બાપથી બીવાનું થાતું નથ તે અમે તો કઈ જ હકી .. કે છે કે ન્યાં બધાની નોકરિયું જતી રે સે .. હાચી વાત? હાચી વાત વોય તો તને શરમ આવવી જોવે, રોયા .. આમ કોયના લાડકવાયાની નોકરિયું શીનવવી હારુ નો કેવાય .. ચિત્રગુપ્તના ચોપડે આ બધું ય લખાય સે હોં .. આંયના કયરા આંય જ સે હમજી લે .. તમને ખબર નોં પડે પણ ઇની લાઠીમાં અવાજ નોં આવે, ગાંડાલાલ …. કાય્લ તને એમ નોં થાય કે ગોદાવરીબાએ કહ્યું નોતું અટલે જ આ કઇ રાય્ખું. બટો મલે તો ઇને કેજે કે તારી બા એકદમ મોજમાં સે .. ચિંતા નોં કરે ..”

મેસેજ વાંચીને અમે ગોદાવરીબાને ફોન જોડ્યો. 

“હેલો બા .. વાંચ્યો તમારો મેસેજ ..”

“કેમ લયખું સે બાકી? ટરમ ફરમને તો હામે આવે તો બરાબરનો સીધો કરી દવ ..”

“બરાબર પણ આ મેસેજ ?”

“તે આ મેશેજ તું કડક સબ્દોમાં ટ્રાનસિલેન કરીને મોકલી આપ ડોનાલ ટરમને .. તારે ય કાંય લખવું વોય તો ઉમેરી દેય્જે, બસ? ઇને ય ખબર પડે કે આંય બા બેઠા શી બાર વરહના .. બધી ય ખબર રાખીશી ..” 

આ ટ્રાન્સલેશનની વાતથી અમને ધોળે દિવસે તારા દેખાવા માંડ્યા. … ત્યાં વાત પૂરી.

પ્રગટ : “ત્યાં વાત પૂરી ..” નામક લેખિકાની કોલમ, ‘નારી’ પૂર્તિ, “સંદેશ”; 15 ઍપ્રિલ 2025 

સૌજન્ય : શિલ્પાબહેન દેસાઈની ફેઇસબૂક દીવાલેથી સાદર

૨૧ એપ્રિલ, ૨૦૧૧.

પપ્પાના ઓપરેશન આડે ગણતરીના દિવસો બાકી હતા. આ બાબુભાઈ રાણપરા સાંજના સમયે અમારા ઘરે આવેલા. ચારેક વાગ્યાના અરસામાં. થોડી આડીઅવળી વાતો..ખાતર બરદાશ્ત પછી બાબુભાઈએ પપ્પા સાથેની એમની મુલાકાત વિષે જણાવ્યું, ‘કોઈ ખાસ ઓળખતું નહોતું ત્યારે, બેનબા, તમારા બાપુજીએ મારો હાથ પકડેલો.’

બસ આટલી જ વાત પછી એમની આંખ અને અવાજ બંને ભરાઈ ગયેલા. થોડીવાર પછી સ્વસ્થ થયા અને પોતે હનુમાન ચાલીસાનો પાઠ કરવા ઈચ્છે છે એમ કહ્યું. પપ્પાએ હા પાડી, પછી જે બુલંદ અવાજે એમણે હનુમાન ચાલીસા લલકાર્યા. અવાજની એ બુલંદી ને અક્ષરદેહ આપવા કદાચ કોઈ કલમ સમર્થ નહિ હોય. ઘરમાં વાતાવરણ એકદમ ભક્તિ સંગીતમય બની ગયું.

અમારો પરિવાર મૂળે આર્યસમાજિસ્ટ, એટલે ઘરમાં ક્યાં ય મંદિર કે દેવદેવીના ફોટા કશું મળે નહિ, પણ બાબુભાઈનો અવાજ એ કશાનો મોહતાજ ક્યાં હતો !!!!

હનુમાન ચાલીસાનો પાઠ પૂરો થયો પછી, લિટરલી ઘરમાં સોપો પડી ગયો. બધા જ ભાવાવેશમાં ….પાંચેક મિનિટ પછી વાતાવરણ પૂર્વવત્ થયું ને ફરીથી વાતો – અખૂટ વાતો શરૂ થઈ. જેમાંથી એક વાત હજુયે યાદ રહી ગઈ છે, :

‘એક દિવસ શ્રાવણ મહિનામાં આ બધા મેડલોનો કોથળો લઈને ભોગાવો નદીમાં મારા દીકરા સાથે ઊભો રહ્યો. નદીમાં પાણી ઊંચા આવતા જતા હતા ને હું ઊભો હતો. થોડીવાર પછી, હાથમાંનો મેડલોવાળો કોથળો ડૂબી ગયો. એ જ ક્ષણે મને સ્ફૂર્યું કે જે મેડલ પોતે જ નથી બચી શક્યા એ મને શું તારવાના ? …. ને બધા મેડલ વહી જવા દીધા … હું જોતો રહ્યો … ”

કેટલી નિસ્પૃહતા !!!!

બાબુભાઈ રાણપુરાને વર્ષ 2006માં ભારતના તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ એ.પી.જે. અબ્દુલ કલામ દ્વારા અકાદમી એવોર્ડ આપવામાં આવ્યો હતો. તેમને રાજ્ય સરકારના લોકસંગીત માટેનો ગૌરવ પુરસ્કાર, રામાયણી મોરારિદાસ હરિયાણી પ્રેરિત કાગ અૅવાર્ડ તથા ભારત સરકારની સંગીત, નૃત્ય, નાટ્ય અકાદમી દ્વારા લોકસાહિત્યના સંવર્ધન માટે લોકસંગીત ક્ષેત્રનો પ્રતિષ્ઠિત રાષ્ટ્રીય એવોર્ડથી સમ્માનિત કરાયા હતા.

સ્વ. બાબુભાઈ રાણપુરાના આત્માને પરમાત્મા અસીમ શાંતિ બક્ષે એવી જ અભ્યર્થના ..
હરિ : ઓમ

સૌજન્ય : https://www.facebook.com/desai.shilpa.7?fref=nf